มัสยิดตะโละมาเนาะ หรือ มัสยิดวาดิลฮูเซ็น หรือที่ประชาชนรู้จักในนาม “มัสยิด 300 ปี” เป็นศาสนสถานในศาสนาอิสลาม ตั้งตระหง่านอยู่ท่ามกลางบริเวณเชิงเขาบูโด หมู่ 1 บ้านตะโละมาเนาะ ตำบลลุโบะสาวอ อำเภอบาเจาะ จังหวัดนราธิวาส สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2167 (ซึ่งจะมีอายุครบ 400 ปี ในปี พ.ศ. 2567) เป็นมัสยิดที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์ในจังหวัดชายแดนภาคใต้ ได้รับการยกย่องให้เป็นมัสยิดที่มีความงดงามและเก่าแก่แห่งหนึ่งของโลกมลายู ภายในมัสยิดเป็นที่เก็บรักษาพระคัมภีร์อัลกุรอาน ซึ่งเขียนด้วยลายมือของ วันฮุซเซน อัซซานาวี อิหม่ามคนแรกของมัสยิด

มัสยิดตะโละมาเนาะ เป็นสถาปัตยกรรมที่สร้างโดยการใช้ไม้ตะเคียนที่มีอยู่มากในป่าบูโด มัสยิดมีรูปแบบในการออกแบบโดยให้มีอาคารจำนวนสองหลังอยู่ติดกัน โดยอาคารมัสยิดหลังแรกกำหนดโครงสร้างให้มีหลังคาทั้งหมดสามชั้น ลักษณะของเสาอาคารแกะสลักลายดอกพิกุล สำหรับหลังคาชั้นที่สามเป็นโดมรูปเก๋งจีนแท้ อยู่บนหลังคามุงด้วยกระเบื้องดินเผา ซึ่งในอดีตเก๋งจีนจะถูกใช้เป็นหออาซาน สำหรับโครงสร้างของอาคารมัสยิดหลังที่สองกำหนดให้มีหลังคาสองชั้น โดยหลังคาชั้นที่สองมีจั่วบนหลังคา ชั้นแรกมีฐานดอกพิกุลหงายรองรับจั่วหลังคาอีกชั้นหนึ่ง ถือได้ว่าเป็นสถาปัตยกรรมที่มีการผสมผสานการสร้างด้วยศิลปะทางมลายู ไทย และจีน มีคุณค่าเป็นสถาปัตยกรรมที่มีความงดงาม แสดงออกถึงอัตลักษณ์และเอกลักษณ์ของพหุสังคม ควรค่าอย่างยิ่งแก่การอนุรักษ์และเผยแพร่สู่ประชาคมโลก

ศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้ ในฐานะหน่วยงานด้านพัฒนาในพื้นที่ จึงได้ร่วมกับ องค์การบริหารส่วนจังหวัดนราธิวาส รวมถึงหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ได้เล็งเห็นถึงความสำคัญในการพัฒนา จึงต้องการผลักดันให้มีการพัฒนาพื้นที่ดังกล่าวที่มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์ที่ยาวนาน และมีความสำคัญทั้งในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้รวมถึงความสำคัญต่อโลกมลายู โดยกำหนดแนวคิดในการพัฒนาในสภาพพื้นที่เพื่อให้มีความสอดคล้องกับสถาปัตยกรรมเก่าแก่ที่มีคุณค่า โดยปรับสภาพภูมิทัศน์รวมถึงการก่อสร้างโดยต้องคำนึงไม่ให้มีผลกระทบในเชิงลบตามบริบทของพื้นที่และไม่บดบังทัศนียภาพดั่งเดิมของ “มัสยิดตะโละมาเนาะ”ที่เป็นจุดเด่นและจุดศูนย์กลางหลักในการพัฒนาสถานที่ทางวัฒนธรรมดังกล่าว จึงทำให้ เมื่อวันที่ 25 สิงหาคม พ.ศ 2565 ที่ผ่านมา กลุ่มงานศาสนาและพหุวัฒนธรรม กองส่งเสริมและสนับสนุนงานพัฒนาฝ่ายพลเรือน ศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้ ร่วมกับองค์การบริหารส่วนจังหวัดนราธิวาสและหน่วยงานภายใต้แผนพหุวัฒนธรรมทั้งส่วนกลางและในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ ได้จัดประชุมหารือด้านศาสนาและวัฒนธรรมเพื่อพิจารณาโครงการเข้าสู่การประชุมคณะกรรมการยุทธศาสตร์ด้านการพัฒนาจังหวัดชายแดนภาคใต้ ณ โรงแรมเซาท์เทิร์นวิว ปัตตานี

ปัจจุบันมัสยิดตะโละมาเนาะ มีนักท่องเที่ยวชาวไทยและต่างประเทศ ที่มีความสนใจในการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ในคุณค่าทางประวัติศาสตร์ และการศึกษาเรียนรู้ในสถาปัตยกรรมเก่าแก่ มาชมเป็นจำนวนมาก รวมถึงได้เห็นถึงสภาพพื้นที่บริเวณกล่าวที่มีสภาพทรุดโทรม จึงได้มีการเสนอแนวคิดให้มีการปรับปรุง พัฒนาบริเวณโดยรอบให้มีความสวยงาม สามารถรองรับนักท่องเที่ยวที่เข้ามาเยี่ยมชม รวมถึงสามารถพัฒนาให้เป็นแหล่งการเรียนรู้ เพื่อดึงดูดให้นักท่องเที่ยวที่สนใจเข้ามาเยี่ยมชมในสถาปัตยกรรมเก่าแก่ที่มีคุณค่าในเชิงวัฒนธรรมและศาสนาแห่งนี้มากขึ้น

ข้อมูลจาก … ส่วนงานประชาสัมพันธ์ ศอ.บต.